توضیحات

حاشیه کتاب المکاسب تألیف محمدحسین بن محمدحسن معین التجار اصفهانى نجفى، مشهور به کمپانى (م ۱۳۶۱ ق) است.

کتاب المکاسب شیخ اعظم انصارى (م ۱۲۸۱ ق) از همان ابتداى نگارش مورد توجه محققین و فقهاى عظام واقع شده است و شروح متعددى بر آن زده شده است که یکى از مشهورترین و معتبرترین این شروح، حاشیه کتاب المکاسب تألیف شیخ محمدحسین اصفهانى است.

احاطۀ مؤلف به مبانى فقهى و اصولى و دقت بى‌نظیر او این کتاب را سرآمد شروح مکاسب قرار داده است، متن روان و وسعت تتبع و عمق مطالب، این شرح را از دیگران ممتاز نموده است و در جاى جاى کتاب نکات بدیع و ابتکارات مؤلف دیده مى‌شود. این کتاب به نظر بعضى از فقهاى معاصر همچون آیت‌الله وحید بهبهانى و آیت‌الله سید محمد روحانى اولین و برترین شرح این کتاب مى‌باشد. (به نقل از مقدمۀ ناشر).

آقا بزرگ تهرانى در الذریعه در مورد آن مى‌نویسد: حاشیه المکاسب طبع الجزء الأول منها فی مجلد کبیر و هی من خیره حواشی هذا الکتاب (نقباء البئر، ج /۲ ۵۶۱).

از آنجایى که مؤلف از شاگردان ممتاز آخوند خراسانى (م ۱۳۲۹ ق) مى‌باشد و در این کتاب در موارد زیادى به نظریات وى متعرض شده است در واقع این کتاب شرحى بر حاشیۀ آخوند بر مکاسب نیز مى‌باشد.

مطالب کتاب

حاشیه کتاب المکاسب فقط شرح بیع و خیارات مکاسب است و بخش مکاسب محرمه شرح نشده است. جلد اول تا سوم مباحث مربوط به بیع و جلد چهارم و پنجم مباحث مربوط به خیارات را در بردارد.

جلد اول شامل تعریف بیع، رسالۀ حق و حکم، معاطاه، تنبیهات معاطاه، الفاظ عقد البیع، مقبوض به عقد فاسد مى‌باشد.

جلد دوم شامل مباحث شروط متعاقدین، بیع فضولى و اولیاء عقد است. در بحث شروط متعاقدین شرایط بلوغ، قصد متعاقدان، اختیار، اذن مولى هنگامى که عاقد عبداست مطرح شده است. به تناسب شروط پنجم متعاقدان که مأذون یا مالک بودن مالک است، بحث بیع فضولى مطرح شده است. و در بحث اولیاء عقد، ولایت نبى صلى‌الله‌علیه‌وآله و ائمۀ معصومین علیهم‌السلام و ولایت فقیه مطرح شده است.

در جلد سوم شرایط عوضین ذکر شده که عبارتند از: داشتن مالیت، آزاد بودن آن (وقف نبودن)، قدرت بر تسلیم داشتن، علم به ثمن، علم به مثمن و ملحقاتى همچون تلقى رکبان، احتکار.

در جلد چهارم مباحث مربوط به انواع خیار در معاملات مطرح شده است که از دو مقدمه و مبحث اقسام خیار تشکیل شده است. در مقدمۀ اول، تعریف خیار، و در مقدمۀ دوم دلائل اصالت لزوم بیع آورده شده است. و در اقسام خیار ۷ قسم خیار (مجلس، حیوان، شرط، غبن، تأخیر، رؤیت، عیب) ذکر شده است.

در جلد پنجم مباحث مربوط به اختلاف متبایعین، شروط، احکام خیار و فیض ذکر شده است. و در بحث شرط، معنى شرط، و شروط هشت گانه و انواع شروط (وصف، نتیجه، فعل) مطرح شده‌اند